Od autora: Artykuł został opublikowany w: Problemy i perspektywy rozwoju nauk pedagogicznych i psychologicznych na Ukrainie: Materiały z zdalnej konferencji naukowo-praktycznej. (m. Charków, 18 września 2012). – Charków: Schodnoukrainska organizacja „Centrum Badań Pedagogicznych”. 2012 – 104 s. s. 9-12. DYNAMIKA TYPÓW ADAPTACJI OSOBOWEJ KLIENTA W PROCESIE PORADZENIA PSYCHOLOGICZNEGO W ANALIZIE TRANSAKCYJNEJ Adaptacja osobowości to termin wprowadzony przez Paula Ware'a (Ware, 1983) w celu opisania struktury osobowości, zgodnej z normalnym funkcjonowaniem, ale wykazując podobieństwa z niektórymi typami zaburzeń psychicznych [12, s. 88]. Używając terminologii psychiatrycznej, nazwał adaptacją [3]. Każdy z nich jest wynikiem psychologicznej reakcji obronnej na określony wzór wczesnych doświadczeń. Teoria adaptacji osobistych to w analizie transakcyjnej tzw. podejście syndromowe, czyli koncepcja oparta na zestawie cech, które często występują łącznie [12, s. 89]. Podejście to jest stosunkowo nowe, gdyż tradycyjnie w analizie transakcyjnej diagnoza polega na identyfikacji indywidualnych cech lub patologii (np. zakazów skryptowych, recept, gier, rakiet itp. [5]), a nie typowych zespołów tych cech. Prace P. Ware'a uzupełnili T. Kahler w opracowaniu modelu procesu terapii [10] i V. Joines (Vann Joines 1986, 1988) [7]. Joines zaproponował alternatywny zestaw nazw adaptacji, aby podkreślić fakt, że reprezentują one stan normalny, a każda z adaptacji ma pozytywne aspekty. Ponieważ jednak terminologia kliniczna jest bardziej znana większości psychologów, będziemy jej używać w tej pracy. W historii psychologii głębi istnieje kilka klasyfikacji typów osobowości opartych na kategoriach klinicznych [2, 4]. Wspomniani autorzy wyróżnili sześć typów adaptacji: obsesyjno-kompulsywną, schizoidalną, bierno-agresywną, histeryczną, paranoidalną i antyspołeczną. Ware zaobserwował, że klienci różnie reagują na interwencje w obszarach myślenia, odczuwania i zachowania. Bardzo istotna okazała się kolejność wykorzystania tych sfer psychiki [13, s. jedenaście]. Aby nawiązać kontakt z osobą, ważne jest, aby najpierw skorzystać z najmniej chronionej funkcji (Var nazwał to otwartymi drzwiami), a na koniec skorzystać z najbardziej chronionej (tzw. zapadni). Główny wysiłek terapii powinien być skierowany na drzwi docelowe – funkcję umiarkowanie chronioną. Zatem sekwencja terapii jest następująca: otwarte drzwi, drzwi docelowe, zapadnia. Dla każdego typu adaptacji Ware określił kolejność obszarów: · Obsesyjno-kompulsywny. Kierowca Bądź doskonały [5, s.177], sekwencja drzwi: myślenie, odczuwanie, zachowanie · Schizoidalny. Kierowca Bądź silny [5, s.179], drzwi: zachowanie (bierne), myślenie, odczuwanie · Pasywno-agresywne. Kierowca Try [5, s.179], drzwi: zachowanie (stawianie oporu), odczuwanie, myślenie. · Histeryczny. Kierowca Proszę innych [5, s.178], drzwi: odczuwanie, myślenie, zachowanie · Paranoik. Kierowca Bądź doskonały (w roli rodzicielskiej), drzwi: myślenie, odczuwanie, zachowanie · Antyspołeczny. Driver Try, drzwi: zachowanie (manipulacyjne), odczuwanie, myślenie w tym samym czasie może występować więcej niż jedna adaptacja, a mianowicie adaptacje wcześniejsze (pierwotne lub przetrwania) - schizoidalne i paranoidalne - są często łączone z późniejszymi wtórnymi (wykonawczymi). adaptacje [7] . W stanie stabilnym człowiek zazwyczaj wykazuje cechy charakterystyczne dla jego adaptacji wykonawczej, jednak w sytuacji stresu osobowość cofa się do poziomu obron swojej wcześniejszej adaptacji przetrwania. Z punktu widzenia analizy transakcyjnej to właśnie ten mechanizm wyjaśnia zmianę nawyków zachowania jednostki poddanej stresowi oraz determinuje strategię i planowanie procesu poradnictwa psychologicznego iAby zilustrować praktyczne zastosowanie tej koncepcji, spójrzmy na przypadek klienta, nad którym przeprowadzono superwizję certyfikowanego analityka transakcyjnego Europejskiego Stowarzyszenia TA. 28-letni mężczyzna, od 6 lat żonaty, bez dzieci, zwrócił się do psychologa z prośbą o pomoc w uporządkowaniu relacji z żoną i dziewczyną. Nie umiałam odpowiedzieć na pytania dotyczące motywacji zawarcia związku małżeńskiego i komunikowania się z inną kobietą, z którą zdaniem klienta łączyła je platoniczna relacja. Przez pierwsze trzy sesje niemal przez cały czas milczał, a po pewnym czasie wyrażał wdzięczność za to, że w gabinecie mógł być sobą. Demonstrowane zachowanie kierowcy. Być silnym, ignorować jego potrzeby, wyrażać sztywne oceny. Obecna sytuacja życiowa stanowiła dla klienta silny czynnik stresujący, utrzymujący stałe napięcie psychiczne. Na podstawie powyższego doszliśmy do wniosku, że istotna jest schizoidalna adaptacja osobista. W związku z tym interwencje terapeutyczne na pierwszym etapie pracy obejmowały konfrontację zachowań pasywnych [5 s. 197], głaskanie w celu zaspokojenia swoich potrzeb [11], zadawanie zadań domowych do określonych czynności [7], odkażanie stanu Ja Dorosłego [6, s. 196]. Po pięciu sesjach klient stał się zauważalnie bardziej zrelaksowany, rozmowny, zaczął wyrażać i zastanawiać się nad emocjami. W pracy i w rodzinie wróciłem do normalnego trybu życia. Innymi słowy, przeszedł ze stanu stresu do stanu „pracy”. Jednocześnie radykalnie zmienił się sposób zachowania podczas sesji terapeutycznych. Nabrałem skłonności do kwestionowania każdej myśli wyrażonej przez psychologa, nawet jeśli było to jedynie dosłowne powtórzenie frazy klienta. Myślenie, które na pierwszym etapie pracy było bramą do celu, stało się zapadnią, przerywającą kontakt silne mechanizmy obronne [2, s. 130-155]. W przeciwprzeniesieniu odnotowano nieobecne wcześniej uczucie fizycznej walki [6, s. 218]. W związku z tym, aby zwiększyć efektywność pracy psychologicznej, interwencje psychoterapeutyczne miały ponadto na celu przełamanie oporu w zachowaniu (techniki mające na celu wspólne działania klienta i psychologa - rysowanie mapy własnych pragnień, tworzenie kolażu historii życia), ekspresję werbalną i analizę emocji (te „drzwi” były pułapką w przypadku faktycznej adaptacji schizoidalnej, a w przypadku przejawów bierno-agresywnych stawały się „drzwiami-celem”, którym w tym przypadku jest postęp i umożliwia pracę na obszarze, który podlegał największemu wpływowi obron psychologicznych), a także konfrontacja sabotażu ze strony myślenia klienta. Tym samym koncepcja adaptacji osobistych oraz specyfika ich połączenia i manifestacji w psychice klienta pozwala specjalistowi w odpowiednim czasie. dostosowują schematy oddziaływania psychologicznego w celu zwiększenia efektywności pracy i tym samym przyczyniają się do realizacji kontraktu psychoterapeutycznego [6, s. 99]. Goulding M., Goulding R. Psychoterapia nowego rozwiązania. Teoria i praktyka. – M.: „Klasa”, 1997. – 288 s.2. McWilliams N. Diagnostyka psychoanalityczna: zrozumienie struktury osobowości w procesie klinicznym / tłum. z angielskiego – M.: „Klasa”, 2004. – 480 s.3. Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. wyd. V. P. Samokhvalova. – Rostów n/d.: Phoenix, 2002. – 576 s.4. Riemann F. Podstawowe formy strachu z nim. E.L. Guszański. - M .: Aletheya, 1999. - 336 s. 5. Stewart Y., Joines V. Podstawy TA: analiza transakcyjna: Tłum. z angielskiego – K.: FADA LTD, 2002. – 393 s.6. Shustov D.I. Przewodnik po klinicznej analizie transakcyjnej. – M. „Cogito-centrum”, 2009. – 367 s.7. Dołącza do V., Stewart I. Adaptacje osobowości: nowy przewodnik po ludzkim zrozumieniu w psychoterapii i poradnictwie. Nottingham i Chapel Hill: Lifespace Publ., 2002. 8. Kahler, Taibi, Ph.D., „Drivers – The Key To The Process Script”, Transactional Analysis Journal, tom. 5, N3, lipiec 1975, s. 289-284,9. Kahler, Taibi, Ph.D., „Six Basic Personality Types”, Bottom Line Personal, wrzesień 1992. 10. Kahler, Taibi,, 2010.