Od autora: Problemy psychologiczne współczesnej rodziny: materiały IV Międzynarodówki. naukowy Konf., Moskwa, 21–23 października. 2009 / Moskwa. państwo Uniwersytet; edytowany przez E.I. Zakharova, OA Karabanova. – M., 2009. - s. 694–697 Badanie różnic między płciami prowadzone jest w ramach dwóch alternatywnych paradygmatów: socjobiologicznego i socjokulturowego. W ramach modelu socjobiologicznego zróżnicowanie płciowe jest uniwersalnym procesem biologicznym, który kultura jedynie formalizuje i pojmuje. Według modelu społeczno-kulturowego zróżnicowanie płciowe jest wynikiem socjalizacji i wpływu kultury w kierunku opanowania określonych ról społecznych. W ramach tego modelu udowodniono, że wiele istniejących cech osobowości kobiet i mężczyzn może ulec zmianie w trakcie treningu, wraz ze zmianami stylu życia i oczekiwań społecznych. Najnowsze nurty w badaniu problemów zróżnicowania płciowego wiążą się z rozwojem podejścia społeczno-konstruktywistycznego, które koncentruje się nie na pomiarze i opisie różnic płciowych, ale na analizie procesu ich konstruowania. Innymi słowy, różnice między płciami są badane nie jako produkt czy wynik, ale jako proces. Kiedy znajdujemy różnice, często przypisujemy je fundamentalnym różnicom biologicznym między płciami. Jednak po bliższym zbadaniu staje się jasne, że różnice te wynikają z naszych osobistych doświadczeń oraz z różnic w wymaganiach, jakie społeczeństwo nakłada na role płci męskiej i żeńskiej, aby lepiej zrozumieć różnice i podobieństwa między mężczyznami i kobietami w: szeregu zjawisk psychologicznych, należy wziąć pod uwagę różnice i podobieństwa w zdrowiu, chorobie, średniej długości życia, a także płodności i śmiertelności. W związku z tym pojawia się kolejne pytanie - kto żyje dłużej: mężczyźni czy kobiety i co wpływa na długość życia? Średnia długość życia kobiet znacznie przewyższa długość życia mężczyzn – odpowiednio 74,3 i 64,6 lat. Najwyższą średnią długość życia odnotowano w latach 1964–1969. — 72,9 lat. W latach 90. jego poziom obniżył się: w 2006 r. wynosił 69,40 lat. Ogólnym wskaźnikiem zdrowia publicznego jest oczekiwana długość życia w chwili urodzenia (LEL). W Republice Białorusi, w porównaniu z krajami rozwiniętymi, odsetek ten jest niższy dla mężczyzn o 12–14 lat, a dla kobiet o 5–6 lat. LEFL dla kobiet spadł z 77,2 (1984 – 1985) do 75,49 lat, dla mężczyzn – z 68,9 (1964 – 1965) do 63,56 lat. Szacuje się, że do 2010 roku przeciętna długość życia mężczyzn spadnie do 64 lat, a kobiet do 74 lat, tj. pozostanie różnica 10 lat, chociaż udowodniono, że powinna ona wynosić tylko 2,1 roku ze względu na czynniki biologiczne, a pozostałe straty u mężczyzn – ze względu na styl życia. Na dzisiejszej Białorusi panującym trendem stała się nadmierna śmiertelność Współczynnik urodzeń. W ciągu ostatnich pięciu lat wzrosła także śmiertelność matek. W latach 1990 – 2002 Współczynnik umieralności matek wahał się od 13,8 (1995 r.) do 24,2 (2000 r.) na 100 tys. żywych urodzeń; w 2006 r. wynosił 11,4 (2005 r. – 15,5). Liczba ta na Białorusi jest nadal znacznie wyższa niż w rozwiniętych gospodarczo krajach europejskich, gdzie wynosi nie więcej niż 10 na 100 tysięcy noworodków. Pomimo tego, że poczęć jest więcej chłopców niż dziewcząt, w porównaniu z nimi jest znacznie więcej zarodków męskich kobiety umierają przed urodzeniem. Dziewczęta doświadczają mniej trudności podczas samego porodu i dlatego mają mniej wad wrodzonych. Badania potwierdzają wyższą witalność płci żeńskiej po urodzeniu. Dziewczęta rzadziej chorują na choroby wrodzone i rzadziej umierają z powodu zespołu nagłej śmierci (SIDS – śmierć we śnie pozornie zdrowych dzieci, które przestają oddychać z medycznie nieznanych powodów). Stały wzrost znacząco wpływa na średnią długość życia mężczyznspożycie napojów alkoholowych (poziom spożycia napojów alkoholowych w ciągu ostatnich 5 lat wzrósł z 8,8 do 10,3 litra w przeliczeniu na osobę w wieku 20 lat i więcej), a także zwiększoną niestabilność życiową: duża ilość stresu prowadząc do poważnych chorób. Od 1995 do 2006 roku liczba chorych na przewlekły alkoholizm i psychozę alkoholową wzrosła o 56,5% (z 1187,4 do 1858,9 na 100 tys. ludności). Jednocześnie w ostatnim czasie wzrosła liczba kobiet cierpiących na alkoholizm i narkomania. W ciągu ostatnich 5 lat liczba kobiet zarejestrowanych w Mińskiej Przychodni Narkotykowej wzrosła z 3025 do 4018 tys., a liczba kobiet zajmujących się handlem narkotykami podwoiła się w ciągu ostatniego roku. Wśród osób cierpiących na alkoholizm 14,4% to kobiety. Z roku na rok wzrasta umieralność spowodowana spożyciem alkoholu: od 1990 r. liczba ta wzrosła prawie 2,6-krotnie. W 2006 roku zarejestrowano 2932 zgonów z powodu zatrucia alkoholowego – 30,1 na 100 tys. ludności, z czego 77% stanowili mężczyźni. Istnieją statystyki dotyczące chorób „męskich” i „kobiecych”. U mężczyzn są to na przykład ślepota barw i hemofilia (zaburzenie krzepnięcia krwi), a u kobiet depresja jednobiegunowa. Kobiety zawsze częściej chorowały na astmę niż mężczyźni. Choroba Alzheimera dotyka 2–3 razy więcej kobiet niż mężczyzn. Dotyka około 70% kobiet po 80. roku życia. 70% osób cierpiących na migrenę to kobiety. Zaburzenia depresyjne występują u kobiet niemal dwukrotnie częściej niż u mężczyzn (odpowiednio 12% i 6,6%). Depresja zwiększa ryzyko prób samobójczych. Chociaż mężczyźni są cztery razy bardziej narażeni na śmierć samobójczą niż kobiety, kobiety podejmują 2–3 razy więcej prób popełnienia samobójstwa. I tak na Białorusi wskaźnik samobójstw wśród kobiet jest znacznie niższy niż wśród mężczyzn: w 2002 roku stosunek ten wynosił 6:1. W 2002 roku najwyższe wskaźniki samobójstw w populacji mężczyzn odnotowano w przedziale wiekowym 50–59 lat: 99 na 100 tys. w tej podgrupie. Wskaźnik samobójstw wśród kobiet stopniowo wzrasta do wartości maksymalnych po 70. roku życia (17,6/100 tys.) [1]. Zatrucie alkoholem (określane na podstawie zawartości alkoholu w płynach biologicznych) towarzyszyło 59% samobójstw wśród mężczyzn i 25% wśród kobiet [2]. Znacząca przewaga poziomu samobójstw mężczyzn nad kobietami odzwierciedla dobrze znany schemat: średni wskaźnik światowy stosunku „męskiego” do „żeńskiego” w 1995 r. wyniosło 3,6:1, a w 2020 r. wyniesie 3,9:1 [3]. Sześciokrotna lub większa przewaga poziomów „męskich” jest typowa dla wielu krajów: Łotwy, Nowej Zelandii, Szwajcarii, Australii, Wielkiej Brytanii itp. Na świecie jest tylko 1 kraj - Chiny, gdzie wskaźniki samobójstw wśród kobiet są stale wyższe ( około 2 razy) niż wśród mężczyzn [4]. O ile to drugie zjawisko wydaje się być związane z lokalną specyfiką kulturową i społeczno-ekonomiczną i wymaga specjalnych badań, o tyle pierwsze (znaczna przewaga samobójstw „męskich”) ma częściowe wyjaśnienie. Podobnie jak śmierć z powodu choroby niedokrwiennej serca, morderstwa, wypadki, przedawkowanie alkoholu i narkotyków, samobójstwo jest zjawiskiem w większym stopniu nieodłącznym dla mężczyzn niż kobiet. Z punktu widzenia psychologii płci zjawisko to wynika w dużej mierze z odmiennych oczekiwań społecznych z męskich i żeńskich ról społecznych. Kluczem do rozwiązania tej kwestii są różnice w wyrażaniu emocji i zachowaniu związanym z poszukiwaniem pomocy. Podobno to właśnie dzięki potrzebom społeczeństwa (a w mniejszym stopniu dzięki różnicom biologicznym) mężczyzna uczy się nie okazywać negatywnych emocji („chłopcy nie płaczą”), a często także nie zdawać sobie sprawy z tego, że nich (aleksytymia), gdyż nie odpowiada to przyjętemu w społeczeństwie stereotypowi męskości. To samo dotyczy szukania pomocy w sytuacji kryzysowej. Pokaż swoją depresję, tak jakszukanie pomocy u specjalisty (lub bliskich osób) jest równoznaczne z przyznaniem się do własnej słabości, a co za tym idzie, do niepowodzenia społecznego. Dla społecznego stereotypu kobiecości znacznie bardziej akceptowalne jest bardziej otwarte wyrażanie emocji i aktywne poszukiwanie pomocy. Prawdopodobnie wynika to w dużej mierze z paradoksalnego zjawiska, jakim jest 2-krotnie większa częstość rozpoznawania depresji w populacji kobiet, przy znacznie niższym wskaźniku samobójstw niż u mężczyzn. Aktywne poszukiwanie pomocy może także tłumaczyć fakt, że próby samobójcze (których motywem jest często „wołanie o pomoc”) są częściej rejestrowane w populacji kobiet populacja jest niezbędna. Powszechnie uważa się, że kobiet jest ogółem więcej niż mężczyzn. W 2005 roku liczba kobiet w populacji światowej osiągnęła 3209 mln, z czego 622 mln (19,4%) żyje w krajach bardziej rozwiniętych (wg klasyfikacji ONZ to tyle). obejmuje wszystkie kraje Europy i Ameryki Północnej, Australię, Nową Zelandię i Japonię), a 2587 mln (80,6%) w krajach słabiej rozwiniętych, w tym 633 mln (19,7%) kobiet mieszkających w Chinach. W Afryce zamieszkuje 13,9% całkowitej liczby kobiet na świecie (446 mln), w Ameryce Północnej – 5,3% (169 mln), Ameryce Łacińskiej i Karaibach – 8,8% (282 mln), w Europie – 11,7% (375 mln), w Oceanii – 0,5% (16 mln), a pozostałe 59,8% (1920 mln) w Azji. W większości krajów liczba kobiet przewyższa liczbę mężczyzn, ale w około jednej trzeciej krajów, głównie azjatyckich, wręcz przeciwnie, jest więcej mężczyzn. Nieznaczną przewagę populacji męskiej nad żeńską obserwuje się także w szeregu krajów Afryki, Ameryki Środkowej i Południowej oraz Oceanii. Liczba kobiet na 100 mężczyzn waha się na całym świecie od 47 w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i 48 w Kuwejcie do 118 w Estonii i na Ukrainie oraz 119 na Łotwie. Dysproporcja ludności Białorusi ze względu na płeć nie jest zbyt duża: w 2007 roku 47% populacji stanowili mężczyźni, 53% stanowiły kobiety. Ponieważ kobiety żyją zazwyczaj dłużej niż mężczyźni, stosunek liczbowy kobiet do mężczyzn wzrasta wraz z wiekiem. W większości krajów świata liczba starszych kobiet znacznie przewyższa liczbę mężczyzn w tym wieku. Do czasu osiągnięcia przez kobiety wieku 85 lat lub więcej na 220 kobiet przypada 100 mężczyzn. Aby wyjaśnić przyczyny istnienia różnic między płciami w kwestii długowieczności, pod uwagę wzięto czynniki środowiskowe i biologiczne. Na przykład czynniki hormonalne i genetyczne zwiększają odporność kobiet na niektóre choroby, w tym choroby układu krążenia. Istotnym aspektem jest także to, że kobiety częściej zwracają się o pomoc do placówek medycznych. Podobny udział kobiet i mężczyzn w zależności od grupy wiekowej charakteryzuje się także Białorusią. Zatem według danych na dzień 1 stycznia 2008 r. w wieku poniżej 30 lat mamy obecnie przewagę mężczyzn: na 100 kobiet przypada 103 mężczyzn. W wieku 30–39 lat liczba mężczyzn jest równa liczbie kobiet. Ale w wieku 50–59 lat na 100 kobiet przypada już 79 mężczyzn; w wieku 60 – 69 lat – 53; w wieku 70 - 79 lat - 43, a w wieku 80 lat i więcej - tylko 33,0. Tym samym 670 tys. zaginionych mężczyzn to osoby powyżej 50. roku życia, co wynika przede wszystkim z różnicy w życiu. oczekiwana długość życia mężczyzn i kobiet oraz sposób życia. W wieku rozrodczym na każdą kobietę przypada para, a w wieku małżeńskim brakuje nawet narzeczonych1. Rocznik Statystyczny Republiki Białorusi 2003 / Ministerstwo Statystyki Republiki Białorusi. Mińsk, 2003.2. Badanie kliniczne i epidemiologiczne zachowań samobójczych wśród mieszkańców Mińska: Zalecenia metodologiczne / V.B. Poznyak, A.P. Gelda, E.V. Lasy i in. Mińsk: BSMU, 2001.3. Bertolote JM, Fleischmann A. Samobójstwo i diagnoza psychiatryczna: perspektywa ogólnoświatowa // Światowa psychiatria. 2002. tom. 1, nr 3.4.. 359.